Een wereld in transitie? Ook mens en maatschappij dragen grote gevolgen
Als we het over het klimaat hebben, hebben we het vaak over een milieukwestie. Toch zal de klimaatverandering vooral gevolgen hebben voor mens en samenleving. Dat varieert van een stijgende zeespiegel en frequenter noodweer tot banenverlies en veranderd consumentengedrag. De energietransitie zal daarom alleen duurzaam zijn als deze voor iedereen rechtvaardig en redelijk is.
Betaalbaarheid
In de eerste plaats moet de transitie betaalbaar zijn. Dit wordt met name benadrukt door het duurzame ontwikkelingsdoel 71 dat tot doel heeft iedereen van betaalbare en schone energie te voorzien. Een direct gevolg van de huidige energiecrisis is de moeite die huishoudens hebben om hun energierekeningen te betalen. Bovendien wordt de transitie vaak gelijkgesteld met ‘groene inflatie’, waarbij de overgang naar een CO2-arme economie de prijzen nog verder opdrijft. De oorlog in Oekraïne kwam natuurlijk als een uitzonderlijke schok, maar in de toekomst zal de energiezekerheid een aanzienlijke invloed hebben op het vermogen van de mensen om te betalen. Beschikbaarheid en betaalbaarheid van energie gaan hand in hand: beide zijn nodig om ervoor te zorgen dat de overgang wordt aanvaard en niet leidt tot sociale onrust en/of vergroting van de sociale ongelijkheid.
1 De VN heeft 17 ontwikkelingsdoelen (SDG’s) vastgesteld in de strijd tegen extreme armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering
Banen veilig stellen
De overgang naar een CO2-arme economie heeft gevolgen voor tal van sectoren. Daardoor zullen ook de arbeidsmarkt en de vereiste vaardigheden veranderen. Banen in kolenmijnen, op booreilanden of aan de productielijn voor verbrandingsmotoren zullen plaats maken voor nieuwe, groenere banen. Een rechtvaardige overgang betekent dat die werknemers worden beschermd en ondersteund door omscholing en het scheppen van duurzame banen.
Mensenrechten en lokale gemeenschappen
De overgang naar een CO2-arme economie gaat om de overgang van het tijdperk van olie naar een tijdperk van metalen en zeldzame aardes. Voor de energietransitie zijn inderdaad kolossale hoeveelheden van onder meer kobalt, koper, aluminium, nikkel en lithium nodig. Deze metalen zijn nodig voor accu's van elektrische voertuigen, onderdelen van zonnepanelen en kabels om windmolenparken op zee aan het net te koppelen.
Het metalentijdperk
In het tijdperk van metalen mag de vraag naar nieuwe technologieën, met name door de ontwikkelde landen, niet leiden tot nieuwe schendingen van de mensenrechten in lage- en midden-inkomenslanden, zoals we eerder zagen bij de winning van fossiele brandstoffen in het tijdperk van olie. Dat is ook de reden waarom veel bedrijven kijken naar circulaire mogelijkheden: de afhankelijkheid van nieuwe materialen kan daardoor worden beperkt. Zo hebben Veolia, Solvay en Renault de handen ineen geslagen om chemicaliën en batterijen te recyclen, en zo de behoefte aan nieuwe winning te verminderen.4
