Koen Vanmechelen – De kippenkunstenaar met toekomstvisie

Samengevat

• Koen Vanmechelen: kippenkunstenaar met een missie
• Cosmopolitan Chicken Project
• Kunstsite Labiomista - Genk

Koen Vanmechelen is kippenkunstenaar met een missie. Hij veroverde de wereld door het kruisen van kippenrassen en zijn zoektocht naar de universele kip. Maar het gaat over veel meer. Zijn kippen staan symbool voor wat hij zelf de term bioculturele diversiteit geeft.

Als conceptueel en interdisciplinair kunstenaar zoekt hij de raakvlakken op tussen kunst, natuur en wetenschap. Naast zijn gekende projecten Cosmopolitan Chicken Project en The Walking Egg blijkt deze focus ook uit zijn atelier op de kunstsite Labiomista in Genk waar hij een plek creëerde die biodiversiteit centraal stelt.

Koen Vanmechelen (Sint-Truiden, 26 augustus 1965) had het geluk dat zijn ouders zagen dat hij ander talent had dan lezen en schrijven, zoals hij onlangs nog in een radio-interview vertelde. "Toen ik nog op de schoolbanken zat, bestond dyslexie nog niet. Dus zocht ik manieren om het te verbergen en dat maakte dat ik automatisch een vreemde eend in de bijt werd."

Vanmechelen loste zijn 'anders zijn' op met creativiteit: "Dat ik nu op een podium kan staan als kunstenaar, komt door mijn dyslexie. En daarin schuilt een belangrijke boodschap. We zijn opgegroeid in een wereld waarin schrijven en lezen zo belangrijk is, maar daar moeten we van weg. Er zijn zoveel andere communicatiemiddelen: zang, dans, kunst, ... Ieder kind heeft zijn of haar manier van communiceren en dat moeten we voeden."

Gevraagd naar zijn vroegste inspiratie en werken vertelt Koen Vanmechelen dit: “Ik maakte dieren van hout, die eruitzagen als kooien. Ik maakte ze zoals je een kooi construeert, maar dan in de vorm van een vogel. Dat waren mijn eerste sculpturen. Ze brachten de tegenstelling tussen gevangenschap en vrijheid naar voor. Later realiseerde ik me dat de kip eigenlijk een kooi op zich is. Omdat we het dier gedomesticeerd hebben van een wilde vogel. We hebben er iets cultureels en productiefs van gemaakt en zijn DNA veranderd, waardoor het vernauwd is tot wat wij wilden dat het zou zijn. En die conclusie zette me aan het denken. Kunnen we dat echt doen? Kunnen we een frame rond een levend dier zetten? Dat is een sociale vraag. Kunnen we de evolutie tegenhouden? Toen kwam ik op het idee van mijn bekendste project, het ‘Cosmopolitan Chicken Project‘ of CCP. Ineens realiseerde ik me dat we deze verschillende iconische kippen van over de hele wereld met elkaar moeten kruisen. Kruisen als drijfveer van de evolutie. Dat was de geboorte van de echte inhoud van mijn werk.”

Sindsdien trekt Vanmechelen de wereld rond en werkt samen met wetenschappers uit verschillende disciplines op zoek naar visies en antwoorden op vragen over thema’s zoals identiteit, diversiteit, globalisering en mensenrechten. Die antwoorden, works-in-progress, weeft hij aaneen tot kunstwerken en projecten. In zijn grensverleggende werk staat bioculturele diversiteit centraal.

Vanmechelen denkt veel verder dan de kip en het ei: ”Als je begint te praten over kruisingen en de voor- en nadelen daarvan en je doet dat in een museale setting, dan is dat op zichzelf al een groot maatschappelijk statement. Het stelt je in staat discussies op gang te brengen over verschillende soorten onderwerpen: klimaatverandering, genetische manipulatie, klonen, de balans tussen cultuur en natuur en hoe deze dingen met elkaar kunnen communiceren. Dus hoewel de inhoud van mijn werk gegrondvest is op een sociale kwestie, is het ook een wetenschappelijke en biologische kwestie. Het gaat over onze samenleving. Ik denk dat kunst altijd die component moet hebben. Ik hou ervan om mensen te verleiden. Kunst gaat over mensen meenemen in jouw wereld en moet geen onaantastbare luchtbel zijn.”

Dezelfde diversiteit kenmerkt ook de andere diersoorten, boerderijen, projecten en stichtingen die samen het werk van de kunstenaar uitmaken. Als een moderne Uomo Universale versmelt Vanmechelen kunst, natuur en kennis, reikend naar iedereen en alles wat hem in zijn tocht kan helpen grenzen te doorbreken. De resultaten van zijn experimenten slaat hij op in alle mogelijke dragers: van zeer expressieve schilderijen en tekeningen, over fotografie, performances, sculpturen, video, innovatieve 3D-technieken, glaswerk, (levende) installaties, tot praktische interventies in gemeenschappen en wetenschap.

"Het project Cosmogolem focust op de rechten van kinderen", zegt Koen Vanmechelen. "We gaan naar ontwikkelingslanden en tonen kinderen dat ze zich kunnen uitdrukken via poëzie, verhalen, dans en beeldende kunst. We leren hen een taal, zodat anderen naar hen zullen luisteren. Dat is heel belangrijk. Ik ben al in 33 landen geweest. Dit project geeft zoveel hoop." De CosmoGolem is een groot houten bouwwerk van ongeveer 4 meter hoog. Hij is een symbolische helper en redder voor alle kinderen in de wereld en brengt verlichting voor kinderen in nood. Hij is ook altijd onderweg, van India tot Nicaragua, van Tanzania tot België. Zo brengt hij culturen samen, net als het Cosmopolitan Chicken Project.

LUCY, een varken genoemd naar onze meest iconische voorouder opgegraven in Ethiopië, is een uniek dier, een mythisch beest dat zijn wilde genen vermengt met die van andere varkensrassen. Het LUCY-project is gericht op biodiversiteit en transparantie in de voedselketen. De volledige naam LUCY - Peel Petuum Mobile, verwijst naar het oneindige proces van kruisingen als een eeuwige beweging in tijd en plaats. Koen Vanmechelen: "Met een Amerikaans varken als vader en een Hongaars everzwijn als moeder bevindt LUCY zich op het snijvlak tussen biologie, antropologie, economie, kunst, filosofie en sociologie. LUCY vertelt een belangrijk verhaal over democratisch en duurzaam voedsel, over economie en respect voor het leven."

Met Labiomista, zijn toon- en werkplek in Genk, brengt Vanmechelen opnieuw kunst, wetenschap en maatschappij samen. Naast zijn werkplek is er ook een tentoonstellingsruimte en auditorium. Het achterliggende park, het Cosmopolitan Culture Park met sculpturen, is tevens een dierenpark met kippen, alpaca's, struisvogels, lama's en roofvogels. De volledige site brengt de natuur samen met de visie van Vanmechelen op kunst en de toekomst.

In 2010 ontving hij een eredoctoraat aan de Universiteit van Hasselt en werd hij bekroond met de prestigieuze Golden Nica Hybrid Art Award (Linz, 2013) en Global Artist's Award (Venetië, 2013). Wereldwijd was zijn werk al te zien in meer dan 80 solo- en 220 groepstentoonstellingen. Als veelgevraagde spreker werd hij uitgenodigd op het World Economic Forum (2008) en op verschillende TED-conferenties.

Koen Vanmechelen was gastspreker op Tomorrow, het exclusieve event van ABN AMRO Private Banking in het teken van duurzaam investeren op 12 mei 2022.

Kijk en luister hier naar Koen Vanmechelen.